Kɛnɛya tigilamɔgɔw tɔgɔlakibaruya

---

HealthWiki > Dɔgɔtɔrɔ tε Sigida min na > Denmisɛnw Ladonni > Kɛnɛya tigilamɔgɔw tɔgɔlakibaruya

---

Dans ce chapitre :

 

Dans ce chapitre :

N’i mɔgɔ min ye kɛnɛya tigilamɔgɔ ye, i bɛ taa bɔ denmisɛnw na ka caya. O lajɛli in kɛtuma nɔgɔman ye den ka boloci donw ye, walima kalo fila o kalo fila san fɔlɔ la ni ka sɔrɔ k’a tɔ kɛ siɲɛ kelen ye san o san o kɔ fɛ.

I ka lajɛli bɛ caya ni bana fari bɛ den na waati minnu na, i n’a fɔ den mɔni sumayali. I ka kan ka segin (walima k’a fɔ denba ye k’a ka na i fɛ yen ni den ye) ka na den lajɛ a furakɛli kɔ fɛ k’a dɔn ni den bɛ k’a yɛrɛ sɔrɔ walima n’a mako bɛ furakɛli la halisa.

Hali n’a y’a sɔrɔ ko a ka nɔgɔ denbaw ka na ni u denw ye dɔgɔtɔrɔ fɛ yen a k’u lajɛ, dɔgɔtɔrɔ yɛrɛ ka kan k’a bɔ a yɛrɛ la ka na bɔ a ka banabaatɔw ka so tuma kelen kelen na. Denyɛrɛninw walima den kɔrɔbaw mabɔli dɔgɔtɔrɔso banabagatɔ wɛrɛw la, o de ɲɔgɔn tɛ. A Fana, denba dɔw wulili man nɔgɔ ka bɔ u den tɔw kɔrɔ walima u ka baara kɔrɔ. O denba ninnu tɛ na dɔgɔtɔrɔso la. A sugu la, kɛnɛyatigilamɔgɔ de ka kan k’a janto o muso ninnu denyɛrɛninw n’u den kɔrɔbaw lajɛli la.

I mako bɛ den minnu kɔlɔsili la kosɛbɛ olu ye minnu tɛ ye i fɛ ka caya ye.

Komin den bɛ ka mɔ ka taa a fɛ, i bɛ tɛmɛ ni a lajɛli ye. A lajɛli sen fɛ:

• I bɛ ɲininkali kɛ den tun bɛ cogo di – n’a tun ka kɛnɛ ani n’a bɛ ka mɔ a ɲɛ ma.
• I bɛ den lajɛ ka bɔ a kunkolo la ka na fo a senkɔnin na. Den kɛnɛman sɔmi ka teli ani a timina ka di. A golo yecogo ka ɲi ani a fari bɛ ka mɔ ni ka kɔkɔ.
• I bɛ ɲininkali kɛ ni den bɛ dumuni kɛ koɲuman. I bɛ denba ladi ka kɛ sin dili ɲuman na ani dumuni nafamaw dilali la.
• I bɛ den girinya hakɛ ta k’a lajɛ. Walima ni ba sen bɛ denkɔlɔsi baara dɔ la, i b’a fɔ k’a k’o sɛbɛn d’i ma i k’o lajɛ (i n’a fɔ mɔni kɔlɔsilisɛbɛn dɔ: misali la Den ka kɛnɛya kɔlɔsilisɛbɛn walima i bɛ se ka sɛbɛn o sɛbɛn sɔrɔ ba bolo den ka kɛnɛya kan).
• I bɛ den fari jɛlenya jateminɛ ani n’a dayɔrɔ ka ɲi. I ka lajɛli ninnu bɛ kɛ sababu ye i ka denbaya kalan yɛrɛkɔlɔsi ni yɛrɛ tangali fɛɛrɛw la ka kisi banaw ma. A fana bɛ se k’a to i k’a dɔn u mako bɛ dɛmɛ sugu min na k’u ka du lakana kɛnɛya sira kan.
• A kɛ cogo bɛɛ la i k’i ka dɔnta don du mɔgɔw ni denba la kɛnɛya siratigɛ la

Denw ladonni bɛ kɛ sababu ye kɛnɛya tigilamɔgɔw bolo ka sigidamɔgɔw ka dannaya n’u ka bonya sɔrɔ. Denmasaw ɲɛ b’i la k’u denw furakɛ minkɛ, u bɛ da i la k’u yɛrɛ kunkanbanaw ɲininkaliw kɛ i la. N’i bɛ to ka na den min ka kɛnɛya n’a mɔcogo lajɛ sɔn ni sɔn, o ye sira ɲuman ye ka denba ni dukɔnɔmɔgɔw tɔw kunkangɛlɛyaw dɔn kɛnɛya sira kan ani k’u ka dannaya sɔrɔ.

I bɛ i to o la ka waati kungurunni kɛ denmisɛnw kalanni na kɛnɛya kan. Denmisɛnw b’u ka fɛn dɔnnen bɛɛ lakali u ka mɔgɔw ye ani u denmisɛnɲɔgɔn bɛɛ ye. U ye kɛnɛya kunnafoni jɛnsɛnni fɛɛrɛ ɲumanba ye sigida la.

Den min bɛ ka mɔ o den ka kɛnɛ de

I b’i jija ka den ka mɔni kunnafonitasɛbɛn dɔ kɔnɔ, i n’a fɔ min ɲɔgɔn bɛ gafe in ɲɛ nata kɔnɔ. Den ba walima den ladonbaa ka kan ka o sɛbɛn in mara. I bɛ a sɛbɛn in cogoya ɲɛfɔ a ye walasa a k’a dɔn ni a den bɛ ka jigin ka bɔ kɛnɛya kɔnɔ ka na banani fan fɛ. PDF.

Kɛta 1
I bɛ i den wolokalo sɛbɛn nin yɔrɔ la: nin sɛbɛn b’a jira ko den.

Kɛta 2
I bɛ kalo minnu bɛ na ka da i den wolokalo kan olu tɔgɔ sɛbɛn.

Kɛta 3
I b’i jija k’i den pese k’a girinya hakɛ dɔn kilogaramu la.

Kɛta 4
I kɛ o kɛ ka den pese kalo o kalo, i bɛ o taamasiɲɛ bila ni tomikurunin dɔ kɛli ye sɛbɛn kan. I bɛ tila ka o kuruninw bila ɲɔgɔn na ni ci kɛli ye u ni ɲɔgɔn cɛ. Ni den ka kɛnɛya bɛ ka sabati ka taa fɛ, i b’a ye ko kurunin kura bɛ kɛlen laban ni san cɛ kalo o kalo.

	Laɲini ye min ye o ye den ka mɔni ka sabati ka taa a fɛ. A ka mɔni kana jɔyɔrɔ kelen na. A kana dɛsɛ a ka mɔni dakun kɔrɔ ma.
	N’i y’a dɔn ko den dɔ tɛ ka mɔ a cogo la, i bɛ i ka lajɛliw caya. I b’a lajɛ n’i bɛ se dɔ fara a ka dumuni kan cogo min na. I bɛ jateminɛ kɛ bana minnu ka teli ka kɛ a nkeseli in sababu ye.

Mɔni

Mɔni ye den farikolo n’a hakili kɔgɔcogo ye. A b’a yɛrɛ farikolo don a sagoya la cogo min na ani a bɛ kumalaciw ɲɛnabɔ cogo min na ka fara a bɛ kunkow ɲɛnabɔ cogo min na kan olu bɛɛ bɛ kɛ a tɔgɔlakow ye. Nka a ka adamadenya yiriwali man kan ka kɛ fɛn jɔlen ye. O ka kan ka to sen na ka wara ka t’a fɛ. Ni den min mɔni ka suma, kɔlɔsili ka kan ka bonya o kan.

Munna den dɔw mɔni senna ka suma kojugu ni dɔw ta ye? Tuma dɔw la, kɔrɔ wɛrɛ foyi t’o la – danfara tɛ ban mɔgɔw ni ɲɔgɔn cɛ. Nka bana ni balodɛsɛ bɛ se k’a to den mɔni bɛ sennasiri cogoya bɛnbaliw la. Lujuraya sugu dɔw bɛ se ka na ni mɔni cogoya tiɲɛni tɛ ye fana. Misali la, i tɛ kɔn ka bɔ a kala ma ko tuloko bɛ den na. O nɔ na, i kɔni bɛ sɔmi k’a tɛ sela ka kuma i n’a fɔ a balimamusow n’a balimakɛw cogo la. A ka kan i k’i ɲɛmada den mɔcogo fɛ bari mɔni sennasumayali ka teli ka kɛ kɛnɛya kunkangɛlɛya dɔ ye walima lujurako dɔ i ka kan ka min sidɔn.

Den min si bɛ kalo 3 la o ka kan ka se:
Ka yɛlɛmisɛnnin kɛ Mankan ni yɛlɛma-yɛlɛma kɛtɔ dɔn K’a kɔrɔmɔgɔw yeelen n’u kumakan dɔn K’a yɛrɛ tɛgɛw lakodɔn	Ka kasi ni kɔngɔ bɛ a la walima n’a minɛcogo man ɲi Ka sin min k’a sɔrɔ tirikitaraka ma ye a la K’a kun kɔrɔta k’a dalen to a kɔnɔ kan

Den min si bɛ kalo 6 la o bɛ se:
K’a kun munumunu ka mankan bɔfan ɲini. K’a dalen yɛlɛma ka bɔ a kɔnɔbara kan k’a da a kɔ kan	K’a masurunnamɔgɔw dɔn. Ka fɛnw ta ka don a da

Den min si bɛ san 1 na o bɛ se:
Ka mankan bɔlen mɛn k’o ladege ani ka daɲɛ kelen-kelenw ladege Ka tulon nɔgɔmanninw kɛ, i n’a fɔ: uwaaa! Ka fɛnw ta ka bila-bila ɲɔgɔn kan walima ɲɔgɔn kɔnɔ	Ka wuli k’a sigi i yɛrɛ ma ka ŋunuma a yɛrɛ ye K’a maanabɔ yɔrɔjanfɛn nɔ fɛ walima wulikajɔ nɔ fɛ

Den min si bɛ san 3 la o ka kan ka se:
Ka kumasen kelenkelenw faamu ni k’u fɔ Ka baara misɛnninw kɛ i n’a fɔ furanni	Ka mɔgɔ wɛrɛw kunkankow dɔn ka minɛnw wolomawoloma Ka boli, k’a pan, ani ka yɛlɛn fɛnw na

Ni den bɛ mɔna ni sennasumaya ye, i bɛ se k’a dɛmɛ cogoya 2 la:

1. I bɛ kɛnɛya tigilamɔgɔ dɔ bila o k’a lajɛ ni mɔni sennasumayali in bɛ sɔrɔla kun min na.
2. Den mɔni sennasumayalen don a ka mɔgɔya dakun minnu na, i bɛ kɔlɔsili bonya olu kan.

Den mɔni sennasumayalen don dakun minnu na i b’a dɛmɛ k’a mɔni sankɔrɔta o dakunw na.

A yɔrɔ kalan den mɔni kɔlɔsilisɛbɛn kunkanko bɛɛ ko la. O sɛbɛn ninnu nafa ka bon denmasaw ni kɛnɛya tigilamɔgɔw bɛɛ bolo. Den mɔni kɔlɔsili nɔbɔcogo ɲuman don ani k’u kunnafoniw ta ka den ka kow ɲɛnabɔ a mɔtɔla.

This page was updated: 22 Des 2024