Hesperian Health Guides
Hakililabana minnu ka kan ka furakɛ joona
HealthWiki > Dɔgɔtɔrɔ tε Sigida min na > Furakɛli kunfɔlɔ > Hakililabana minnu ka kan ka furakɛ joona
Ni mɔgɔ minnu miiriya ni u ka faamuyaliw bɛka u bila ka basi lase u yɛrɛw ni mɔgɔ wɛrɛw ma, o tigiw ka kan ni dɛmɛ ye joona joona. I n’a fɔ balanako tɔw bɛɛ, aw bɛ fɔlɔ ka a tigi ninakili jateminɛ, ni joli bɛka bɔ, aw bɛ o lajɔ ani ka joginnida wɛrɛw ɲini a tigi farikolo la. O kɔ, a tigilamɔgɔw hakilisigili ni bɛrɛbɛrɛli de bɛ se ka u niw kisi.
Ni mɔgɔ min ko a bɛ kojugu kɛ a yɛrɛ la walima mɔgɔ wɛrɛ la, aw ye da a ka kuma na.
Ni a tigi bɛ se ka kojugu lase mɔgɔ wɛrɛw ma, a ka nɔgɔn ka mɔgɔ wɛrɛw mabɔ a tigi la ka tɛmɛ a mabɔli kan mɔgɔw la. Aw bɛ mɔgɔ fara aw yɛrɛ kan ka a tigi ni a kɛrɛfɛlaw lakana.
Ni a tigi ko ko a bɛ a fɛ ka a yɛrɛ bana, walima ka a yɛrɛ faga, mɔgɔ ka kan ka sɔrɔ a kɛrɛfɛ min bɛ a lamɛn ani ka a hakilisigi. Aw bɛ a ɲininka ni nɔgɔya ye ka a jira a la fana ko aw jan bɛ a la. Aw ka ɲininkaliw bɛ se ka a tigi dɛmɛ ka a bɔ a hakilinaw kan ani ka laɲina u kɔ.
- A ɲininka ni a bɛ a fɛ ka a yɛrɛ de jogin walima mɔgɔ wɛrɛ.
- Aw bɛ a ɲininka a bɛ a fɛ ka a kɛ cogo min ani ni fɛn jumɛn ye. Ni fɛɛrɛ jɔnjɔn bɛ a bolo, o bɛ a jira ko a sɛbɛ don.
- Aw bɛ kuma a tigi fɛ fo a ka sɔn ko a tɛna a yɛrɛ jogin walima mɔgɔ wɛrɛ. Aw ye a ka maramafɛnw mabɔ a la walasa a kana a yɛrɛ walima mɔgɔ wɛrɛ jogin.
I bɛ se ka a fɔ n ye ko i tɛna i yɛrɛ jogin bi wa?
Lala n tɛna a kɛ bi dɔrɔn. |
Sabali, i ka marifa di ne ma a ka bi dɔrɔn kɛ ne bolo. |
Labɛn dɔw bɛ yen minnu bɛ se ka kɛ sababu ye ka dɛmɛ kuntaalajan don a tigi ma. Aw kana a tigi to a kelen na. Aw ye to a kɛrɛfɛ, walima aw ye a somɔgɔ walima a teri dɔw to a kɛrɛfɛ. Aw ye aw jija a ka dɛmɛ sɔrɔ ani ka a jira a la ko aw jan bɛ a la, o waleyaw nafa ka bon. Aw bɛ aw jija a kana su, a kana dɔlɔ min wa a kana furakisɛ jugu (dɔrɔgu) ta. Dɔlɔ ni furakisɛ bɛ se ka a hakili tiɲɛ ani ka a bila a yɛrɛ joginni na. A nafa ka bon aw ka hakilifurakɛla dɔ kɛ k’aw yɛrɛ dɛmɛ walima sigidalamɔgɔ dɔ, banabagatɔ bɛ min bonya (lamɛn) kosɛbɛ.
Ka mɔgɔ ɲininka ni a bɛ a fɛ ka a yɛrɛ faga, o tɛ se ka a to a ka a yɛrɛ faga.