Hesperian Health Guides
Jogindaw
- Aw bɛ joginda digi ka basibɔn lajɔ .
- Aw bɛ joginda saniya ka ɲɛ. Ni aw ye a saniya ka ɲɛ, a ka ca a la, a tɛna juguya. Ni joginda ka bon, aw bɛ dimimadafura dɔ di a ma sani aw ka joginda furakɛ. Aw bɛ kirinnan kɛ a la joginda kɛrɛw la. Walima aw bɛ dimimadafura wɛrɛ di a ma, nka aw bɛ a to fura ka a ka baara kɛ.
- Aw bɛ joginda siri, nka ni joginda fitini don, aw bɛ o datugubali to a ka kɛnɛya.
Sommaire
Aw ye joginda bɛɛ saniya
Joginda sugu bɛɛ bɛ se ka juguya, a belebele ni a fitini. O la, joginda bɛɛ ka kan ka saniya ka ɲɛ.
Aw mako tɛ banakisɛfagalan na, a dɔw bɛ joginda kɛnɛyali lasumaya. Ni joginda nɔgɔlen don kosɛbɛ, aw bɛ a ko ni safinɛji ye fɔlɔ ka tila ka a sananko ni ji caman ye.
Aw bɛ golo wulilen bɛɛ kɔrɔla ko. Ni joginda ka dun, aw bɛ ji kɛ pikiribiɲɛ dɔ kɔnɔ ka a ko ni o ye.
Walima aw bɛ pikiribiɲɛ biɲɛ bɔ a la ka ji suuru joginda kɔnɔ. Walima aw bɛ ji caman kɛ joginda kan walima a kɔnɔ.
Aw bɛ nɔgɔ bɛɛ ko ka bɔ joginda la kɛrɛnkɛrɛnnenya la bɔgɔ, kala walima fɛn gɛlɛman wɛrɛw. Aw ka kan ka joginda saniya ni bandi ye min banakisɛw fagalen don walima ni finimugu sanuman dɔ ye ka ɲɛ.
Jogindaw kɔlɔsicogo
Waati min joginda bɛka kɛnɛya, aw bɛ aw hakili to a la, a kana nɔgɔ walasa banakisɛ kana don a la. Ni a nɔgɔra, aw bɛ a ko ni ji caman ye. Ni aw ye joginda datugu ni bandi, namasabulu kolen ka jɛ, walima ni finimugu sanuman ye; o bɛ a to joginda tɛ nɔgɔ. Ka di da joginda la, o fana bɛ a to a tɛ juguya. Aw bɛ bandi falen don o don ni a ɲiginna walima ka nɔgɔ. Aw ka joginda siribali to, o ka fisa ni a sirili ye ni bandi nɔgɔlen walima a ɲiginnen ye.
Aw bɛ to ka joginda juguyali jateminɛ, ni o don a bɛ bilen, a dimi bɛ juguya, a bɛ kalaya, a bɛ funu, walima a bɛ nɛ ta. Ni aw ye o taamasiɲɛ fɛn o fɛn ye, aw bɛ joginda saniya ka ɲɛ. O la, aw bɛ joginda dayɛlɛ ka a saniya. Aw bɛ a lajɛ ni dɔ tɛka fara joli bonya kan.
Jogindaw datuguli
Kun tɛ a la ka joginda fitiniw datugu walasa u ka kɛnɛya. Nafa tɛ u kalali la. Ka jogindaw saniyalen to, o de nafa ka bon kosɛbɛ.
Joginda min ye lɛri 12 kɛ, o ka kan ka saniya ka a bila fiɲɛ na walasa a ka kɛnɛya joona.
Joginda belebele min da bɛka fara ɲɔgɔn kan, o bɛ kɛnɛya joona ka tɛmɛ a datugulen kan.
Ni aw bɛ joginda datugu min man dun, aw bɛ a ko, ka kɔli nɔrɔ a la walima aw bɛ a kala.
Jolikɔlini
Aw bɛ jolikɔlini kɛ ka joginda fitiniw datugu.
Aw bɛ joginda kɛrɛdaw saniya ka ɲɛ, aw bɛ a bila a ka ja sani aw ka jolikɔlini da a la.
Kɔliji (Super glue)
Kɔliji min tɔgɔ ye ko sipɛrigulu (Super glue) walima karazigulu (Krazy glue walima cyanoacrylate ye kɔli ɲuman ye min nɔrɔ ka di), o labaarali ka nɔgɔn ni kalali ye, fana, a bɛ se ka kɛ joginda sugu bɛɛ la. Ni aw ye a dɔn ko joginda bɛ se ka ɲɔgɔn sɔrɔ, aw bɛ kɔli kɛ a la. A man teli ka ɲɛ bolow ni kolotugudaw la barisa olu bɛ lamaga kojugu. Aw kana kɔliji kɛ ɲɛ kɛrɛfɛ abada
Baara 1 lɔ: Aw bɛ a kɛ cogo bɛɛ la ka joginda saniya ka a ji ja.
Baara 2 na: Aw bɛ jolidaw gɛrɛ ɲɔgɔnna. Aw kana a to aw bolokɔni ka se jolida ma walasa u kana nɔrɔ a la.
Baara 3 na: Aw bɛ kɔliji bisi jolidala.
Baara 4 na: Aw bɛ joginda datugulen to ɲɛkomi ko 30 ɲɔgɔnna. O kɔ aw bɛ kɔli dɔ bɔn a kan. Ɲɛkomi ko 30 wɛrɛ kɔfɛ aw bɛ kɔli bɔn ko sabana kɛ a kan.
Kɔli bɛ wɔrɔ a yɛrɛ ma dɔɔni dɔɔni. O b’a sɔrɔ joginda kɛnɛyara.
Joginda kalali
Joginda min bɛ kala, o ye joginda ye min da ka bon ani a ka dun walima ni a dawolow tɛ se ka ɲɔgɔn sɔrɔ u yɛrɛ ma. Aw bɛ a dawolow tilen ɲɔgɔn ma. Dawolo ninnu ka kan ka yɛlɛ sanfɛ, u man kan ka don joginda kɔnɔ.
Aw bɛ kalali dunya ni a janya kɛ kelen ye joginda fan fila bɛɛ la.
Baara 1 lɔ:
Aw bɛ miseli don sogo la, jolida duguma.
Ni jolikalamiseli ni a gaari tɛ aw bolo, aw bɛ se ka finikalamiseli dɔ nu bɔ. Aw bɛ miseli tobi. Aw mako bɛ gaari walima lilɔnjuru ni pɛnsi la.
Baara 2 nan:
Aw bɛ gaari kun siri ka ɲɛ.
Baara 3 nan:
Aw bɛ joginda bɛɛ kala.
Ni joginda ka dun, aw bɛ fɔlɔ ka kɔnɔnafasa kala ni gaari ye, gaari min bɛ tunu sogo la sani aw ka a dawolo kala. Ni aw tɛ se ka o kɛ, aw kana joginda kala.
Aw bɛ gaari to a la fo dɔgɔkun kelen ɲɔgɔn (tile 10 ni joginda bɛ sen de la). O kɔ, aw bɛ gaari tigɛ ka a sama ka bɔ dɔɔni dɔɔni. Ni aw bɛ deli ka fini kala, aw bɛna a ye ko joginda kalali ka nɔgɔn.
| Garikun siricogo ɲuman: | |||||||
| 1. |  |
2. |  |
3. |  |
4. |  |