Hesperian Health Guides
Kɔkolo ni kan joginw
Aw ye a dɔn ko kɔkolo bɛ se ka jogin bolimafɛnkasara, a bin kojugu, walima kɔlagosili kungololagosili senfɛ. Aw bɛ a tigi kɔ ni a kan tilennen to u kana lamaga barisa o bɛɛ ka teli ka fiɲɛ bila kɔkolo la. Aw bɛ a tigi kan meleke ni fini dɔ ye walima bandi walima ni fɛn wɛrɛ ye min bɛ a to a kan bɛ sigi yɔrɔ kelen.
Aw kana dimimadafura di a tigi ma fo aw ka a dɔn ko kɔkolo joginnen tɛ. Dimi de bɛ a to a tigi ka to yɔrɔ kelen.
Kɔkolo joginni taamasiɲɛw
- Dimi bɛ kan walima kɔkolo la, walima u magayali
- Bolow ni senfasaw bɛ magaya walima u kolo bɛ faga
- Bolow ni senw kolo fagali.
Sugunɛ ni banakɔta tilali mɔgɔ la, ninakilidegun, walima kirinni, olu ye kɔkolo jogin taamasiɲɛ dɔw ye. Ni aw sigara, a ka fisa aw ka a tigi furakɛ i n’a fɔ mɔgɔ min kɔkolo joginnen don.
Walasa ka kɔkolo joginni sɛgɛsɛgɛ, aw bɛ a ɲini banabagatɔ fɛ a ka da a kɔ kan ni ka a kunbere kɔrɔta. O kɔ, aw bɛ a fɔ a ka bolow kɔrɔta. O la, aw bɛ a dɔn ni a tigi bɛ se ka a senw ni bolow kɔrɔta ni dimi bɛ u la. Aw bɛ bolokɔniw ni tulow minɛ ka lajɛ ni a tigi bɛ bɔ aw ka magali ni ɲɔmɔtili kalama.
Ni banabagatɔ ma se ka nin yɔrɔ kofɔlenw dɔ lamaga, o bɛ a jira ko kɔkolo joginnen don. Nka ni aw ye mɔgɔ wɛrɛw ka dɛmɛ ɲini, banabagatɔ tɛna gɛlɛya wɛrɛ sɔrɔ.
 Ni n ye a jate ka se 3 ma, an bɛ jɛ ka a yɛlɛma ɲɔgɔn fɛ. 1, 2, ...
Mɔgɔ saba bɛ banabagatɔ laada ka ɲɛ, ka a kan tilen. An ka jɛ ka a yɛlɛma, ni n ye a jate ka se saba ma waati min na. Aw labɛnna? Kelen, fila… saba! |
 3 |
Ni dimi bɛ a tigi kan ani a bɛka a lamaga halisa, aw bɛ a kɔkolo yɛrɛ jateminɛ.
Aw bɛ a yɛlɛma dɔɔni dɔɔni ni hakilisigi ye ka a laada a kɛrɛ kan i n’a fɔ tan cogo la ani ka a kɔ bɛɛ lajɛ.
Aw bɛ aw jija ka a kungolo, kan ani kɔ tilen ɲɔgɔn ma aw kɛtɔ ka a yɛlɛma a kɛrɛ kan. O kɔ, aw bɛ a tigi to yɔrɔ kelen na ka a mɔmɔ ka a ta a kun na ka na a bila a kɔ la fo ka se bobara ma. Aw ye a ɲini ka a dɔn ni kolo dɔ bɔlen don a nɔ na, dɔ karilen don walima ni dimi bɛ dɔ la.
Ni aw tilala a tigi lajɛli la, aw mɔgɔ saba bɛ jɛ ka a yɛlɛma o cogo kelen na. (Ni a tigi bɛ fɔɔnɔ, aw bɛ aw bolo walima fɛn dɔ don a kun kɔrɔ walasa a ka da a kɛrɛ kan.)
Ni dimi bɛ a tigi kan walima a tigi fasaw magayalen don, aw ka kan ka arajo kɛ walasa ka a dɔn ni kolo yɔrɔ dɔw pɛrɛnnen don. A ka kan ka a dalen to yɔrɔ kelen, aw bɛ to ka a yɛlɛmayɛlɛma lɛri o lɛri ani ka aw jija kan ni kɔ kana bɔ a nɔ na fo ka se dimi nɔgɔyali ma dɔgɔkun kelen walima ka tɛmɛ o kan.
Walasa ka to ka a tigi yɛlɛmayɛlɛma, aw bɛ a da a kɛrɛ kan barankari dɔ kɔnɔ i n’a fɔ jirifɛrɛn min bɛ a minɛ ka a bali ka yɛlɛmayɛlɛma.
Aw bɛ a laada o fɛɛrɛn kɔnɔ. Aw bɛ a kungolo meleke ani ka a disi siri jirifɛrɛn na. Ni aw bɛ a dɔn ko a tigi ka kan ka mɛn o dacogo la, aw bɛ to ka a yɛlɛmayɛlɛma tuma ni tuma a kɛrɛw kan.
Ni bana ye mɔgɔ sɔrɔ a kɔkolo la, o tigi ka kan ka mɛn furakɛli la.